Azîz Mahmud Hüdâyî Hz.’nin Habbetü’l-Mahabbe ( Sevgi Tohumu ) Adlı Risalesi

Azîz Mahmud Hüdâyî Hz.’nin
Habbetü’l-Mahabbe Adlı Risalesi

Sevgi Tohumu
Bismillahirrahmanirrahim
“Filizini yaran, onu güçlendiren, kalınlaştıran ve dimdik ayakta duran” ekin misali
sevdiği ve seçkin kıldığı kimselerin kalbinde sevgi tohumunu yeşerten Allah’a
hamdolsun. “Sonra ona yaklaşan ve sarkan, yayın iki ucu kadar veya daha
yakın olan” sevgiliye, Onun âline, ashabına ve Allah’tan kendilerine güzellik geçen
sevenlerine salat ve selam olsun. Bu, sevenlere hitaben yazdığım ve adını
sevgi tohumu olarak koyduğum bir risaledir. Çünkü o, her bir başağında yüz tane
olmak üzere yedi başak veren bir tohum gibidir. Allah’a ulaşmaya vesile olması
nı ümit ettiğim bölümlerden oluşmaktadır. Başarı Allah’tandır.
Birinci Bölüm
Allah sevgisini ele almaktadır. Allah onları, onlar da Allah’ı severler. Allah onları
herhangi bir sebebe bağlı kalmaksızın inâyeti gereği sever. Onlar ise Allah’ı
herhangi bir sıfatından dolayı değil zatı için severler. Zira sıfatları sevmek tecelli
edişine göre farklılık gösterebilir. Nitekim Allah’ın Latîf sıfatını seven kimsede
ona kahr sıfatıyla tecelli etmesi durumunda sevgiden eser kalmaz. Keza,
mün’im sıfatını sevenin sevgisi müntekim sıfatıyla tecelli ettiğinde yok olur gider.
Öte yandan Allah’ın zatını sevmek kalıcı olup farklı tecellilerle değişmez.
Böyle bir sevgiye sahip olan kimse nimete kavuşunca şükrettiği gibi, sıkıntı karşı
sında da şükreder. Hâlbuki sıfatları seven kimse sıkıntı durumunda şükretmez
sabreder. Bu konuda Yahya b. Mu’âz şöyle der: Esasen sevgi; iyilikle artmaz, sı-
kıntıyla eksilmez. Denilir ki, kulların sevgisi konusunda üç derece vardır:
.
Birincisi
Avâmın (sıradan kimselerin) sevgisi. Bu sevgi, nimeti ve iyiliği görmekten kaynaklanır.
Böyle bir sevgiye sahip olan kimse mükâfatını arzular, ateşten korkar.
İkincisi
Havasın (seçkin kulların) sevgisi. Mükemmelliği gözlemlemekten kaynaklanır.
Bu tarz, ‘Allah’a mükâfatını beklemeksizin onu yüceltmek için ibadet edeceğim.’
sözünde olduğu gibi Allah’ı yüceltmeye yönelik bir sevgidir. Böyle bir sevgiye
sahip olan kimse kalbini kâh Allah’ın cemali kâh celâliyle meşgul edeceğinden
O’ndan başkasını kalbinden atmak zorundadır.
Üçüncüsü
Ehassu’l-havâsın (en seçkin kulların) sevgisi. Kulun ulaşabileceği en yüce gayedir.
Bu sevgi, “gizli bir hazineydim, bilinmeyi istedim, bu nedenle tanınmak için
mahlûkâtı yarattım.” sırrındaki Hakk’ın ezelî sevgisinden kaynaklanan cezbelerden
gelmektedir. Bu derece, ilki fiillerden, ikincisi sıfatlardan kaynaklanan di-
ğer iki dereceden farklıdır.
Üçüncü derecedeki ehassu’l-havâs olanlar “kendilerine bizden bir iyilik geçenler”
(21. Enbiyâ, 101) âyetinde belirtildiği gibi ilk inâyet gereği Allah’ı kemaliyle
bilenlerdir. Allah bu âyette ezeli sevgisinden bahsetmiş ve inâyeti gereği onlar
O’nu sevmeden O, onları sevmiştir.
Ubeydullah b. Hasen şöyle demiştir: Benim Rum bir cariyem vardı. Bazı geceler
bende uyurdu. Bir keresinde onu aradım ama bulamadım. Bunun üzerine kalktım
sağa sola baktım. Derken onu secdede: “Allah’ım bana olan sevginle beni bağışla”
diye dua ederken buldum. Bunun üzerine öyle deme, “Sana olan sevgimle beni ba-
ğışla.” diye dua et dedim. O da bana şu cevabı verdi: “O, sevgisiyle şirkten kurtarıp
İslam’a ulaştırdı beni. Çoğu insanlar uyurken sevgisiyle uykudan uyandırdı beni.”
Bunların Allah’a olan sevgisi sebepsizdir. Allah onları Adem’den var edince sevgisi
kalplerine tecelli etti. Bu sevgi onları cezbederek kendilerini unutturdu. Dolayı
sıyla onlar, dünyaya bu özellikleriyle geldiler. Gücüyle odunu yok eden, ancak
hiç bir şey olmamış gibi varlığını sürdüren ateş misali, baskınlığına rağmen
sevene zarar vermeyerek varlığını devam ettirmesi sevginin espirisidir. Çünkü
sevgi her şeyi yok eder.
Rivâyet olunur ki, birisi şeyh Ebû Sa’îd’in huzurunda “O, onları, anlar da O’nu
severler” (el-Bakara 2/165) âyetini okudu. Bunun üzerine şeyh kâinattaki her şey
onun yaratması olması nedeniyle Allah yalnızca kendini sever dedi. Zira yaratı
cı yarattığını övdüğünde kendini övmüş olur. Bu durumda sevgi O’nu aşmaz.
Dolayısıyla O, sadece kendini sevmiş olur.
Cüneyd-i Bağdâdî es-Serî’nin şöyle dediğini nakleder: İki kişi arasındaki sevgi,
biri diğerine “Ey ben!” diye seslenirse geçerli olur.
Semnûn sevgiden söz edince mescidin lambalarının kırıldığı rivâyet olunur. İbrahim
b. Fâtik şöyle demiştir: Semnûn’un sevgiden söz ettiğini işittim. Derken
yanına küçük bir kuş geldi. Ona yaklaştıkça yaklaştı ve önünde durdu. Sonra
kan gelinceye kadar gagasıyla toprağa vurdu ve öldü.
Semnûn sevgiyi marifete, diğerleri ise marifeti sevgiye tercih ederdi. Doğrusu
sevgi, muhakkiklerin gözünde lezzette yok olmak; marifet ise hayretle izlemek
ve heybette yok olmaktır.
Bazı büyükler “sevgi, fenâ ve mahvın başlangıcıdır” demişlerdir. Mahv üç derecedir.
• Fiillerin Hakk’ın fiilinde yok olması
• Sıfatların Hakk’ın sıfatında yok olması
• Zatın Hakkın zâtında yok olması
Sevgi, avâmın varabileceği derecelerinin sonuncusu, havasın derecelerinin başlangı
cıdır. Kendilerine Allah’tan bir iyilik gelenlerin dışında kalanlar ve yokluk
vadisinde olanlar havasın zayıflarıdır. Sevenler sevdiğine halisâne hizmet eden
kullardır. Onların dışında kalanlar bir amaç veya bir bedel için çalışan ücretlilerdir.
Sevgi, yakınlığa götüren tam bağımlılık ve zâti secdeyi ifade eder. Allah
c.c. şöyle buyurur: “secde et ve yaklaş” (el-Alak 96/19) Bunun üzerine Hz. Peygamber
söz konusu secdede “Cezalandırmandan affına, öfkenden rızana, senden
sana sığınırım.” diyerek fiiller, sıfatlar ve zatın yok olma derecelerine işaret etmiştir.
şunu bil ki, sevgi ağacı gönül bahçelerinde yeşerir. Gaybı bilenin ihsan ve kerem
havuzunda gelişir. Bu konuda kudsî hadiste şöyle buyrulmuştur: “Gizli bir
hazineydim, bilinmeyi istedim, bu nedenle tanınmak için mahlükatı yarattım.
Onlara beni tanımaları için nimetlerimle yaklaştım ” Zâti ilahi aynu’l-cem ve
gayb aleminde gizli olan kemalâtını göstermek istedi. Bunları havâsa bahşetti ve
şuhûd âleminde var etti. Sıfatlarını görünce kendisini tanımaları için nimeti ve
külfetiyle onları sınadı. Böylece başlangıçta maden ve hazine oldukları gibi sonunda
da ona yardımcı olmalarını murad etti. Sevgi Allah’tan gelen ve ona dönecek
olan bir hakikattir. “İyi biliniz ki, işler ona döner.” (eş-Şûra 42/53) O, seven,
sevilen; isteyen, istenilendir. Denilir ki, sevdiğini söylemek kolay, ama sevginin
gereğini yapmak zordur.
Bu konudaki samimiyet belirtileri şunlardır:
• Aradaki perdeden kurtulmak için ölümden nefret etmemektir. Çünkü gerçek
anlamda seven kimse sevgilisine ulaşmaktan hoşlanmamazlık etmez.
• Allah’ın rızasını nefsinin arzularına tercih etmesidir.
• Allah’ı zikretmeyi sevmesidir. Çünkü seven sevdiğini çokça hatırlar ve anar.
• Allah’a ve rasülüne atfedilen her şeyi sevmesidir. Zira sevgi arttıkça O’nun tarafı
ndan yaratılan ve var edilen her şeyi gerçek sevgilinin yaratması olduğundan
sever.
• Sevgiliyle yalnız kalması ve ona münacât etmesidir.
Yahya b. Muâz şöyle der: “Sevdiğini iddia edip de haddini bilmeyen yalancıdır.”
Cüneyd-i Bağdadî şöyle der: “Sevgi gerçek olursa aradaki resmiyet kalkar.”
Üstad Ebû Ali bu bağlamda şu beyti okur:
Olursa sevgi, bir toplulukta samimi
Sürerse dostluk resmiyete ne hacet!
O ayrıca şöyle derdi: “Müşfik bir babanın çocuğuna saygı ifadesiyle seslendiği
görülmez. Nitekim o, çocuğuna adıyla seslenirken başkaları ona saygıyla hitap
etmek zorunda kalırlar.”
Sehl: “Sevgi, canı gönülden itaat etmek, muhalefeti bırakmaktır.” der.
Bazıları: “Sevgi, sevdiğin şeyin, sevdiğin kimsenin olmasını istemendir.” demişlerdir.
Denilir ki, “Sevgi, sevdiğini, sahip olduğun her şeye tercih etmendir.”
Keza denilir ki, “Sevgi, birlikte ve ayrılıkta sevdiğinle uyum içinde olmaktır.”
Ebû Abdillah el-Kureşî sevginin hakikatini şu sözlerle açıklar: Gerçek sevgi,
kendinde bir şey kalmayacak şekilde sevdiğine bütününü vermendir.
Ebû Saîd el-Harrâz birgün rüyasında Hz. Peygamberi görür ve “ey Allah’ın elçisi
beni mazur gör. Allah’a olan sevgim seni sevmeme engel oldu” der. Bunun üzerine
Hz. Peygamber “Kim Allah’ı severse beni sevmiş olur” der. Allah c.c. Hz.
İsa’ya şöyle vahyeder: “Ben kullarımdan birinin kalbine bakıp da onda dünya ve
ahiret sevgisi bulamazsam onu kendi sevgimle doldururum.”
Sevenlerden biri şöyle anlatır: “Altın ve gümüşten elbiseleri olan kırk huri bana
havada göründü. Onlara bir kere baktım. Bunun üzerine kırk gün kınandım.
Sonra onlardan daha güzel seksen huri göründü ve bana ‘bunlara bak’ dendi.
Hemen secdeye kapanarak ‘Allahım! Senden başka her şeyden sana sığınırım.
Benim bunlara ihtiyacım yok’ diye dua ettim ve onları benden uzaklaştırana kadar
yalvarmayı sürdürdüm.”
Ebû Hafs toplumdaki bozukluğun genellikle üç şeyden kaynaklandığını belirtir:
Ariflerin fıskı, sevenlerin sadakatsizliği ve müritlerin yalancılığı.
Ebû Osmân, Ariflerin fıskını dünya işleriyle meşgul olmak ve onlardan söz etmek;
sevenlerin sadakatsizliğini kendi hevalarını Allah’ın rızasına tercih etmek;
müritlerin yalancılığını ise kulları anmak ve onları görmenin Allah’ı anmak ve
onu görmeye baskın olması şeklinde açıklar.
Ebû Hureyre, Hz. Peygamber’in “Kim Allah’a kavuşmak isterse Allah da ona kavuşmak
ister; kim Allah’a kavuşmayı istemezse, Allah da ona kavuşmak istemez.”
dediğini nakleder, ayrıca Hz. Peygamberden şunu da rivâyet eder: “Allah
bir kulunu severse Cebrail’e ben falanı sevdim sen de sev der. Bunun üzerine
Cebrail de onu sever ve semada bulunanlara Allah falanı seviyor, siz de onu sevin
diye seslenir. Onlar da onu severler. Daha sonra Allah o kulunun yeryüzünde
de kabul görmesini sağlar.”
İkinci Bölüm
Rasulullah sevgisiyle ilgilidir. Allah c.c. Kur’an’da şöyle buyurur: “De ki, eğer Allah’ı
seviyorsanız bana uyunuz ki, Allah da sizi sevsin” (Al-i İmrân 3/31) Hz. Peygamber,
sevginin kutbu ve timsalidir. Bu nedenle Allah’ın sevgilisi, öncekilerin ve
sonrakilerin efendisidir. Allah’ı sevdiğini iddia eden herkesin ona tabi olması gerekir.
Zira, sevgilinin sevdiği sevgilidir. Kuşkusuz Hz. Peygamber’e tabi olmak söz, fiil,
ahlâk, davranış ve inanç olarak onun yolunu izlemektir. Hz. Peygamber’in yolundan
nasibi olmayanın sevgiden nasibi nasıl olabilir? O’na gerçekten tabi olanın
gizlisi, açığı, kalbi ve nefsi Hz. Peygamber’in gizlisine, açığına, kalbine ve nefsine
uyar. Dolayısıyla Allah onun kalbine sevgisini yerleştirir. Bu sevginin nuru Hz.
Peygamber’in batınından ona geçer. Böylece o kişi, Allah’ın sevgilisi ve seveni olur.
Bütün âlem tek bir insan, dünyadaki insanlar da o insanın organları mesabesindedir.
Onların arasından sevenler organlar arasındaki göz gibidir. Allah sevgi
bahşettiği kimseye kendisini görme (şuhûd) mertebesini verir ve eşyada nasıl
zuhur ettiğini göstererek nimetlendirir onu. Böylece o kimse Rabbinden ve
O’nun tecellilerinden başkasını sevmez. Zira bütün yaratılmışlar Hakk’ın tecelli
sahnesidir. Bu durum Hak ile halk arasında gizlidir. Nitekim, “O bağışlayandır
, sevendir.” (Burûc 85/14) âyetinde Allah’ın, bağışlayan (Gafûr) ismini seven
(Vedûd) ismiyle birlikte zikretmesi söz konusu gizlilikten dolayıdır.
Örneğin “Kays, Leyla’yı sevdi.” denilir. Hâlbuki o, gerçek sevgiliden başkasını
sevemez.
Şeyhu’l-Ekber Muhiddîn İbnu’l-Arabî şöyle der: “İnsan birini görüp sevebilir.
Hâlbuki onun ne kim olduğunu, ne adını, ne de yaşadığı yeri bilir. Bizzat bu sevgi
ona, ismini ve yaşadığı yeri öğrenmeyi gerekli kılar. Öyle ki, sevdiğiyle adıyla
ve sanıyla yokluğunda beraber olur, görmeyince sorar başkalarından onu. Allah’a
olan sevgimiz de böyledir. Onu tecelli ettiği şeylerde severiz. Zatını bilme-
yiz ama severiz ismini. Belki de ismini bilmeden severiz onu. Yaratılanın ise
kendisini tanır, belki de severiz onu, bilmeden ismini. Sevgi, sevileni tanımayı
gerekli kılar. Kimimiz O’nu dünyada tanır, kimimiz tanımadan severek ölür.
Perde aralandığında ise sadece Allah’ı sevdiğini anlar.
Sevenler dört çeşittir:
1. Sevgisi ruhanî ve zâti olanlar. Bunların ruhları, ehadiyet mertebesine yakınlı
kları ve vahidiyet mertebesine denklikleri nedeniyle ezelden beri uyum içerisindedir.
Bu hususta Hz. Peygamber “Birbirlerini tanıyan ruhlar uyum içerisinde
olurlar” demiştir. Bu şekilde yaratılanlar yakınlık hâlinde oldukları vatanları
na (ehadiyet mertebesine) özlem duyarlar. Hakk’a yönelerek (tanınmalarını engelleyecek)
giysilerden arınırlar. Karşılaştıklarında birbirlerini tanırlar. Tanıyınca
da, aslî uyumları, benzer özellikleri, gidişat ve yöntemlerindeki örtüşme nedeniyle
birbirlerini severler. Böylece her biri diğerinden davranış, bilgi ve gerçek
vatanı yâd etmede yararlanır. Mükemmel ve gerçek olan sevgi türü budur.
Peygamberler, evliyalar, asfiyalar ve şehitlerin sevgisi bu kabildendir.
2. Sevgisi kalbî olanlar. Bu tür sevgi, vasıflar ve ahlâklardaki uyum, akide ve Salih
amellerdeki benzerlikten kaynaklanmaktadır. Salihler ve ebrârın sevgisi ile
ariflerin ve evliyaların onlara olan muhabbeti, ayrıca peygamberlerin ümmetlerine
olan sevgisi bu kabildendir.
3. Sevgisi nefsi olanlar. Bu tür sevgi, duygusal lezzetler ile cüzî gayelere dayanmaktadır
Eşlerin birbirlerine olan sevgileriyle, şehvet gidermek ve para kazanmakta birbirlerine
yardım eden facirlerin, fasıkların ve dalalet ehlinin sevgileri bu kabildendir.
4. Sevgisi aklî olanlar. Bu tür sevgi, yaşam şartları ve dünya işlerini kolaylaştırmaya
dayanır. Tüccarlar, zanaatkârlar ile yardım olunanın yardım edene sevgisi
bu kabildendir.
Bunlardan son ikisi geçici bir gaye için olduğundan yok olmaya mahkûmdur.
Zira geçici bir gaye ve batıl bir amaç için olan bütün sevgiler nedeni ortadan kalkı
nca yok olur gider. Bu yüzden Allah c.c. “O gün müttekiler dışında kalan dostlar
birbirlerine düşman olurlar.” (ez-Zuhruf 43/67) buyurmaktadır. Dünya ehlinde
baskın olan sevgi türü bu ikisinden biridir. Öte yandan yüce gayeye ulaşan
kâmil müttekiler ise ilk olarak günahlardan, ikinci olarak boş şeylerden,
üçüncü olarak fiillerden, dördüncü olarak sıfatlardan ve son olarak da kendi
benliklerinden arınırlar da geriye kendilerini alıkoyacak ve Allah’a olan sevgilerini
bozacak hiç bir şey kalmaz. Bunlar çok nadir ve son derece değerlidirler. Allah’ta
birbirlerini seven (mütehâbbûne fillah) ilk grup bunlardan oluşur.
Allah için seven (mütehâbbûne lillâh) ikinci grup ise takvanın zahiriyle yetinip
sevap kazanmak ve Allah’ın rızasını elde etmek için günahlardan sakınan ve Allah’ı
n azabından korkanlardır. Bazıları “Zevklere düşkünlük güzel gösterildi.”
(Âl-i İmrân 3/14) âyetiyle ilgili olarak Allah’ın insanları üç grupta yarattığını
söylemişlerdir:
1. Avâm: Bunlar nefis erbâbıdır. Heva ve heveslerini ön planda tutarlar.
2. Havâs: Bunlar gönül erbâbıdır. Hidâyet ve takvayı ön planda tutarlar.
3. Ehassu’l-havâs: Bunlar maneviyat (rûh) erbâbıdır. Sevgi ve özlemi ön planda
tutarlar.
Sehl b. Abdillah “Allah’ı gerçekten sevenler, Hz. Peygamber’e davranış, fiil ve
sözlerinde uyan kimselerdir.” demiştir.
İbn Atâ, “Eğer Allah’ı seviyorsanız bana tabi olunuz” (Âl-i İmrân 3/31) âyetini
yorumlarken “ yüce nuru (en-nuru’l-a’lâ) göremeyenlere, yakın nuru (en-nuru’lednâ)
istemeyi emretmektedir.” demiştir.
Şeyh Ebû Abdirrahman es-Sülemî “yüce nura ancak yakın nuru kendisine rehber
edinen ulaşır. Kim, yakın nurun edebiyle edeplenmeyi ve ona tabi olmayı
yüce nura ulaşmak için ilke edinmezse iki nurdan da mahrum olur ve gaflet elbisesini
giyer” demiştir.
Öte yandan Ebû Osmân söz konusu âyeti şöyle yorumlamıştır: Habibime uyarak
bana olan sevginizdeki samimiyetinizi ortaya koyunuz. Çünkü benim sevgime
ancak onu sever ve ona tabi olursanız ulaşabilirsiniz. Zira onun sünneti yüce
sevgiliye ulaştırır.
Muhammed b. el-Fadl ise bu âyetle ilgili olarak şunları söyler: “Açıktan ya da
gizli olarak Hz. Peygamber’in sünnetine aykırı davranan veya en ufak bir şeyde
ona tabi olmayı terk eden kimsenin sevgiyle ilgisi olamaz. Zira tabi olmak,
O’na hiç bir şeyde muhalefet etmemekle gerçekleşir.
Bazı büyükler Hz. Peygamber’in sevginin îmanın şartı olduğunu belirttiğini rivâyet
etmişlerdir.
Bir defasında Ebû Zer b. El-Akîlî Hz. Peygamber’e Ey Allah’ın elçisi îman nedir?
diye sorar. Hz. Peygamber ona “Allah ve rasulünü her şeyden daha fazla sevmendir.”
şeklinde cevap verir.
Buharî Abdullah b. Hişâm’dan Hz. Peygamber’in şöyle dediğini rivâyet eder:
“Hz. Peygamber ile beraberdik. Ömer’in elini tuttu. Bunun üzerine Ömer ona:
- Ey Allah’ın elçisi sen, kendim dışında her şeyden bana daha sevimlisin dedi.
Hz. Peygamber ona:
- Hayır, Allah’a yemin olsun ki, ben sana kendinden daha sevimli olmadıkça olmaz
dedi.
Ömer:
- Ey Allah’ın elçisi! şimdi sen bana, vallahi kendimden daha sevimlisin.
Hz. Peygamber:
- Şimdi oldu ey Ömer! Yani îmanın kâmil oldu dedi.
Hz. Peygamber’e üç şekilde tâbi olunur:
Birincisi, mü’minlerin avâmının tâbi olması, bu, fiillerinde olur.
İkincisi, havasın tâbi olması, bu, ahlâkında olur.
Üçüncüsü, ehassu’l-havasın tâbi olması, bu, ahvâlinde olur.
Kuşkusuz sevgi güneşi ezel doğusundan ve ‘gizli bir hazineydim, bilinmeyi istedim’
noktasından doğduğunda ariflerin kalplerini aydınlattı ve ‘tanınmak için mahlûkatı
yarattım’ nuru ortaya çıktı. Böylece yeryüzü, yaratıcısının nuruyla aydınlandı. Ma-
rifet ehli olan avâma ‘salih amel işleyerek ve çirkin fiillerden sakınarak bana tabi olunuz
ki, Allah da rahmetiyle ve fiillerde tecelli etmesiyle sizi sevsin’ dendi. Havâsa ‘güzel
ahlâkla ve sıfatları yok etmekle bana tabi olunuz ki, Allah da sizi fazlı keremi ve
sıfatlarda tecellisiyle sevsin.’ dendi. Ehassu’l-havâsa ise ‘bedeninizi ve zatınızı yok sayı
n ki, Allah da sizi ezelî sevgi cezbeleri ve zatının tecellisiyle sevsin.’ dendi.
Üçüncü Bölüm
Hz. Peygamberin ehl-i beytini ve akrabalarını sevmekle ilgilidir. Allah âyette
şöyle buyurur: “De ki, ben akrabalarıma sevgi dışında bir karşılık (ücret) istemiyorum”
(eş-Şûrâ 42/23) Âyetteki istisna Hz. Peygamber’in yakınlarını sevmekle
ilgili olup, herhangi bir ücretin söz konusu olamayacağını belirtmektedir. Çünkü
Hz Peygamber’in yakınlarını sevmenin karşılığı kurtuluşlarının sebebi olması
ndan sevenlere aittir. Zira sevgi, mahşerde bir arada olmalarını sağlayacak
olan rûhî uyumu gerektirir. Bu konuda Hz. Peygamber şöyle buyurur: “Kişi sevdiğ
iyle haşrolunur.” Dolayısıyla Hz. Peygamber için bir ücret söz konusu değildir.
Rûhu temiz olmayan ve Hz. Peygamber’in yakınlarına uzak olan kimse onları
sevemeyeceği gibi, sevmeye güç yetiremez de. Öte yandan tevhid ehlinden
rûhu aydınlanan, Allah’ı bilen ve seven kimsenin onları sevmemesi mümkün
olamaz. Onları ancak Allah ve Rasülünü seven ve Allah ve Rasülü tarafından sevilenler
severler. Eğer ezelde Allah tarafından sevilmemiş olsalardı Hz. Peygamber
onları sevmezdi. Zira Hz. Peygamber’in sevgisi aynu’l-cem’ de olduktan
sonra sureti tafsilde Allah’ın sevgisinin aynısıdır.

Yukarıdaki âyet indiğinde ‘bizim sevmemiz gereken yakınların kimdir?’ sorusuna
Hz. Peygamber’in: Ali, Fatıma ve iki çocuğudur cevabını verdiği rivâyet olunur.
Bu yüzden Hz. Peygamberin pak soyunu sevmek gerekir.
Allah’ın elçisi şöyle buyurur: “Kim, Muhammed’in akrabalarını (âlini) severek
ölürse şehit olur. Kim, Muhammed’in akrabalarını severek ölürse bağışlanmış
olarak ölür. Kim, Muhammed’in akrabalarını severek ölürse tövbe etmiş olarak
ölür. Kim, Muhammed’in akrabalarını severek ölürse kâmil mümin olarak ölür.
Kim, Muhammed’in akrabalarını severek ölürse ölüm meleği daha sonra da
münker-nekir kendisini cennetle mücdeler. Kim, Muhammed’in akrabalarını severek
ölürse gelinin damadın evine götürüldüğü gibi cennete götürülür. Kim, Muhammed’in
akrabalarını severek ölürse mezarından cennete iki kapı açılır. Kim,
Muhammed’in akrabalarını severek ölürse rahmet meleklerinin yörüngesi kadar
Allah kabrini genişletilir. Kim, Muhammed’in akrabalarını severek ölürse ehl-i
sünnet ve’l-cemaa üzerine ölür. Kim, Muhammed’in akrabalarına buğuz ederek
ölürse kıyamet günü alnında ‘Allah’ın rahmetinden ümit kesmiş’ yazısı ile gelir.
Kim, Muhammed’in akrabalarına buğuz ederek ölürse kafir olarak ölür. Kim, Muhammed’in
akrabalarına buğuz ederek ölürse cennetin kokusunu alamaz.”
Mikdâd b. Esved Hz. Peygamber’in şöyle dediğini nakleder: Muhammed’in âlini
tanımak cehennemden kurtuluştur. Onları sevmek sırattan geçmeye ruhsattır.
Onlara olan dostluk azapdan korur. Âl-i Muhammed’i tanımak, onların hakları-
nın gereklerini bilmek demektir. Kim, âl-i Muhammed’in saygınlığını korur ve
hukukunu gözetirse, bu tanıma ateşten kurtulmaya vesile olur. Hz. Peygamber’in
âline dostluktan maksat, düşmanlığın zıttı olan dostluktur. Ayrıca dostluk,
sadakat ve yardım demektir. Onlara sadık olmak ve yardımda bulunmak
azaptan kurtuluş nedenidir.
Hz. Peygamber şöyle buyurur:
“Ehl-i beytime zulmeden ve benim saygınlığıma gölge düşürene cennet haram kı-
lınır. Abdulmuttalip oğullarından birine iyilik yapan karşılığını görmezse ben kı-
yamette onunla karşılaştığımda karşılığını öderim.”
Hz. Peygamber şöyle derdi:
“Bir topluluğun ileri geleni size gelirse ona saygı gösteriniz.”
Hz. Peygamber’in âlinden daha saygın kimse yoktur. Onların hepsi büyüktür,
yücedir. Aksi bir durum söz konusu olamaz.
Damîra, Ömer b. Abdilaziz’in Hz. Hüseyin’in soyundan birine: “Kapımda bekleme!
Çünkü ben sana izin verilmeyip kapımda beklemen karşısında Allah’tan
utanırım.” dediğini nakletmiştir.
Bazı ileri gelenler:
“Seyyidlerin çok olduğu yerde oturmam. Çünkü onların hepsi son derece asildir.
Bu yüzden onlara gereği gibi saygı gösteremem.” demiştir.
Ebû Hanife’nin bir dersinde tekrar tekrar ayağa kalkıp oturduğu rivâyet olunur.
Sebebi sorulduğunda “Dışarıda çocuklarla oynayan Hz. Ali soyundan bir çocuk
var. Her gördüğümde saygıdan ayağa kalkıyorum.” der.
Bağdat’ta elinde bir miktar malı olan bir tüccar vardı. Bir gün cemaatle namaz
kıldıktan sonra Hz. Ali evladından biri kalkıp bir kızım var evlendirmek istiyorum.
Dedem Muhammed hakkına çeyizine yetecek bir miktar para verin dedi.
Tüccar beş yüz dirhemlik sermayesini adama verdi. Gece rüyasında Hz. Peygamber’i
gördü. Hz. Peygamber ona ey delikanlı bana hediye ettiğin şey ulaştı.
Belh’e git orada Abdullah b. Tahir’e “Hz. Peygamber sana selam ediyor ve benden
alacağı olan bir dostunu sana gönderiyor. Ona beş yüz dinar öde.” de. Adam
uykudan kalkınca durumu eşine bildirdi. Kadın, “Sen Belh’den dönünceye kadar
bizim geçimimizi kim sağlayacak?” diye sorar. Bunun üzerine tüccar fırıncı
komşusuna giderek “Ben yokken aileme yiyeceğini verirseniz dönünce her dirhem
için bir dinar ödeyeceğim.” der. Fırıncı tüccara “Sana Belh’e gitmeni emreden
bize de sen dönene kadar ailenin nafakasını sağlamamızı emretti.” der. Tüccar
Belh’e gitmek üzere yola koyulur, oraya yaklaştığında Abdullah b. Tahir onu
“Rasûl’ün elçisi hoş geldin” diyerek karşılar ve seni gönderen bize seni ağırlamamı
zı emretti der. Abdullah b. Tahir tüccarı üç gün misafir eder ve ona Rasül’ün
elçisi olması nedeniyle beş yüz dinar öder. Sonra, evine sağ salim götürmeleri
için bir grup adamını onunla birlikte gönderir.
Ebû Muhammed el-Makdisî şöyle rivâyet eder: Hz. Ali soyundan yetim çocukları
olan fakir bir hanım onlarla birlikte Semerkant’a gider. Oraya vardıklarında
çocuklarını mescide bırakır ve kendisi yiyecek bulmak için ayrılır. Oranın ileri
geleni olan bir müslümanla karşılaşır. Ona durumunu bildirir, bir gecelik yiyecek
ister ve kendisinin Hz. Ali soyundan olduğunu ifade eder. Adam ondan, Hz.
Ali soyundan olduğunu kanıtlamasını ister. Kadın burada beni tanıyan yok der.
Adam, kadını bırakır çeker gider. Sonra kadın bir mecusîye rastlar, durumunu
bildirir. Mecusî ona para ve giyecek verir ayrıca iyi davranır. Kadının karşılaştı-
ğı müslüman rüyasında kıyametin koptuğunu ve Livâu’l-Hamd’ın Hz. Peygamberin
başının üstünde olduğunu görür. Derken yeşil zümrütten bir saray gözüne
ilişir. Hz. Peygamber’e bu sarayın kime ait olduğunu sorar. O da sarayın muvahhit
bir müslümana ait olduğunu söyler. Adam ben müslümanım der. Bunun
üzerine Hz. Peygamber ondan müslüman olduğunu kanıtlamasını ister. Adam
uyanır saçını başını yolar. Mecusiye gider ve kadının nerede olduğunu sorar. O
da evinde olduğunu belirtir. Adam mecusiye bin dinar vereyim onu bana ver
der. Mecusi reddeder ve şöyle der: “Gördüğün o saray benim, Allah bu kadının
hatırına bana ve aileme müslüman olmayı nasip etti. Hz. Peygamber’i rüyamda
gördüm bana bu saray senin ve sen cennet ehlisin dedi.”
Rivâyet olunur ki, Abdullah b. Tahir’e bir hırsız musallat olur, bir türlü onu ele
geçiremez. Bir kış günü hırsız arkadaşlarıyla bir beldeye girer. Orada kalırlar.
Bir gün kapılarından Hz. Ali evladından fakir bir kadın geçer ve onlardan bir
şeyler ister. Kadına içeri girmesini, orada kadınların olduğunu söylerler. İçeri girince
onu taciz ederler. Kadın kendini korumaya çalışır ve ben Hz. Ali soyundanı
m der. Elebaşıları bunu duyunca ona koşar, para verir ve ondan dedesine şikâyet
etmemesini ister. Derken Abdullah b. Tahir bunları yakalar ve ertesi gün
idam etmek üzere hapse atar. Rüyasında Hz. Peygamber’in hırsızların elebaşısı
için şefaatçi olduğunu görür. Uyanır tekrar uyur, aynı şeyi üç kez görür. Bunun
üzerine hırsızı hapisten çıkarır ve ona bugünlerde iyi bir şey yapıp yapmadığı-
nı sorar. Hırsız Hz. Ali soyundan olan kadından bahseder. Bunun üzerine Abdullah
b. Tahir, müjdeler olsun Hz. Peygamber senin için şefaatçi oldu der. Hırsı
z ağlamaya başlar ve bu kadarı bile Hz. Peygamber’e gizli kalmıyorsa işlediğim
büyük günahlar nasıl gizli kalır? der ve tövbe eder, ibadete başlar.
şunu iyi bil ki, yakınlık tîniyet ve dinden olmak üzere iki türlüdür. Tîniyetten
olan yakınlık soy ile olur. Dinden gelen yakınlık ise ruhların uyuşumu, ahlâk
benzerliği ve salih amellerdeki uyum ile olur. Dolayısıyla sülük ehli ve Hz. Peygamber’e
tabi olan muttekiler onun ehl-i beytinden ve yakınlarındandır. Enes
r.a. şöyle rivâyet eder: Hz. Peygamber’e sorulur:
- Ey Allah’ın elçisi! Muhammed’in âli kimdir?
Bu soruya Hz. Peygamber şöyle cevap verir:
- Bana sizden önce müslümanlardan kimsenin sormadığı çok önemli bir şey sordunuz.
Her mütteki, Muhammed âlindendir.
İyâs b. Seleme b. Ekva’ babasından Hz. Peygamber’in şöyle dediğini rivâyet eder:
Yıldızlar semanın güvencesi, ehl-i beytim ise ümmetimin güvencesidir.
Şeyh Ebû Abdillah şöyle der:
“Hz. Peygamber’in ehl-i beyti kendisinden sonra onun yolunu izleyenlerdir. Onlar
sıddıklardır. Onların hatırına insanlar belâlardan korunur, yağmur yağdırılır
ve rızıklandırılırlar. Onlardan biri öldüğünde Allah onun yerini alacak bir başkası
nı yaratır. Onlar bizzat Allah tarafından seçilen, ahlâkları değiştirilen ve
arındırılan peygamber halefleridir. Herhangi biri öldüğünde Allah yetiştirdiği
bir başkasının onun yerini almasını sağlar. Onlar Muhammed ümmetinden olup
diğer insanlara çokça oruç tutma ve namaz kılma ile değil güzel ahlâk, takva, bütün
müslümanları içtenlikle sevme ve Allah rızası için insanlara öğüt verme ile
üstün olmuşlardır.
Büyüklerden biri şöyle der: “Kimi insanlar bir makam elde etmek için riyazât ve
mücahede ile yorulurlar. Halbuki onlar gönül ehli birinin gönlünde hizmet veya
her hangi bir hasletle yer etse yorulmadan maksat hasıl olur. Çünkü bu grubun
kalpleri ilahî nazarın tecelli ettiği yerlerdir. Dolayısıyla o da bu nazardan
nasiplenmiş olur.”
Ayrıca aynı büyük zat: “dualarınızı günahdan arındırılmış bir dille yapın!
der. Yani, size dua etmeleri için evliyâullaha karşı mütevazı olunuz ve onlardan
yardım isteyiniz. Çünkü onların dilleri paktır.
Netice olarak:
• Allah’ı seviniz,
• Alemlerin Rabb’inin sevgilisi olan peygamberlerin efendisini seviniz,
• Hz. Peygamber’in âlini, ashabını ve tabiileri seviniz,
• Ve onların din kardeşlerini seviniz.

Çeviri:Prof. Dr. Emrullah İşler
Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi

Rabbim razı olsun kardeşim emeğine sağlık.vesselam